Rezerwat przyrody Biała Woda – rodzinny spacer w otoczeniu pienińskiej przyrody

Ulokowany w jednej z dolin na terenie Pienin Małych, rezerwat Biała Woda, należy do najcenniejszych obszarów chronionych w Polsce. Stworzony w 1963 na terenie zlikwidowanej podczas akcji „Wisła” osady, rezerwat miał za zadanie ocalić od zapomnienia dorobek kulturowy łemkowskiej wsi, a wraz z nim unikalne na skalę światową formacje skalne, wyjątkowe okazy przyrody nieożywionej oraz bezcenną florę i faunę tego obszaru.

Rezerwat przyrody Biała Woda – adres

Rezerwat Biała Woda znajduje się w administracyjnych granicach wsi Jaworki, do której ze Szczawnicy dojechać można drogą 969 kierując się na południowy wschód. Odległość liczącą nieco ponad 6 km samochodem pokonamy w 10 minut.

Rezerwat przyrody Biała Woda – dojazd, parkingi

W Jaworkach są liczne, niedrogie parkingi. Dla zainteresowanych spacerem w rezerwacie Biała Woda polecany jest parking usytuowany przy wejściu do rezerwatu. Aby tam dotrzeć, należy z centrum Jaworek skręcić na wschód. Parking jest duży, niezatłoczony, dostępny przez cały rok, stosunkowo niedrogi (3 PLN za pierwszą godzinę, 2 PLN za każdą następną), z bardzo sympatyczną obsługą. Na parkingu jest nawet automat do rozmieniania pieniędzy.

Rezerwat Biała Woda – trasy turystyczne

Rezerwat przyrody Biała Woda można zwiedzić korzystając z jednej z trzech tras.

1. Trasa żółta – piesza, łatwa, biegnąca ułożonym na dnie doliny bitym traktem; trasa jest wygodna, szeroka, bez ostrych podejść; mogą korzystać z niej osoby jeżdżące na wózkach inwalidzkich oraz korzystające z wózków małe dzieci; w jedną stronę żółty szlak w Białej Wodzie liczy około 1,5 km (cała dolina ma 10 km długości) – odległość można pokonać w niecałą godzinę; do przejścia granicznego w Litmanowej szlakiem żółtym przez rezerwat jest około 2,5km.
2. Szlak niebieski – można na niego zejść ze szlaku żółtego w okolicach Litmanowej; szlak bardziej wymagający biegnący grzbietem Małych Pienin do Beskidu Sądeckiego;
3. Rowerowy szlak zielony – prowadzi do Gromadzkiej Przełęczy w Beskidzie Sądeckim; z rezerwatu Biała Woda należy za Kociubylską Skałą skręcić na północ i przejechać potok drogą prowadzącą do rozdroża (powyżej niego jest bacówka). Trzeba jeszcze przejechać 500 m trasą główną i zjechać w prawo na pd-wschód. Tu drogi są gliniaste, wąskie, biegnące przez las, dosyć strome. Za lasem, po skręcie w lewo, szlak łąkami prowadzi do Przełęczy Rozdziela i do przejścia w Litmanowej, a następnie dalej przez Szczob aż do Gromadzkiej Przełęczy położonej w Beskidzie Sądeckim.

Rezerwat Biała Woda – najważniejsze atrakcje

W rezerwacie od wejścia, aż po kres trasy są umieszczone liczne tablice informacyjne o dużych walorach edukacyjnych. Każdy ważniejszy obiekt geologiczny lub elementy przyrody ożywionej są dobrze opisane i pokazane na fotografiach – nie sposób więc przeoczyć tego, co w rezerwacie najcenniejsze.

Tuż po wejściu do rezerwatu przyrody Biała Woda zwiedzających wita Czubata – naga, wapienna skała ze spiczastym szczytem. Z Czubatą związana jest najciekawsza legenda pienińska o chytrej wdowie Magdzie, która chciała odnaleźć ukryty pod skałą skarb zbójników.

Nieco dalej (200 m od wejścia na północnej stronie doliny) podziwiać można formację wulkaniczną zwaną Bazaltową Skałą. Jej wiek określany jest na 100 milionów lat, gdy w tym miejscy nastąpił wyciek niewielkiej ilości magmy, która zastygła tworząc ciekawą formę skalną.

Po stronie południowej warto zwrócić uwagę na urwisko Smolegowej Skały. Unikatowość tego miejsca ma związek z nietypową budową wapieni, z których skała jest zbudowana. To tak zwane wapienie krynoidowe, których nazwa pochodzi od liliowców - szkarłupni z gatunku Crinoidea. Szkielety tychże szkarłupni zbudowane były z kalcytu, a każdy element konstrukcji szkieletu powstał z jednego kryształu minerału, który charakteryzuje się niespotykaną trójkierunkową łupliwością. Wapienie krynoidowe są w Polsce wielką rzadkością.

W okolicach Smolegowej Skały dolina zwęża się znacznie. To miejsce nazywane jest Wąwozem Międzyskały, a potok płynący po jego dnie tworzy liczne kaskady, bystrza i głębokie baniory. Dno potoku, podobnie jak Smolegowa Skała, zbudowane jest z wapieni krynoidowych.

Na północnej stronie rezerwatu, w miejscu ujścia Potoku Zimna Studnia, znajduje się Skała Sfinksa, zwana Czerwoną Skałką, a naprzeciw niej po drugiej stronie doliny jest skalny amfiteatr Konowalskie Skały.

Za Czerwoną Skałką można podziwiać Kornajowskie Skały, których nazwa jest pozostałością po nieistniejącej osadzie Kornaje.

W miejscu ujścia Potoku Brysztańskiego do Białej Wody znajduje się pionowa ściana Kociubylskiej Skały, a za nią zamykające rezerwat Brysztańskie Skały, do których nie prowadzą już szlaki turystyczne.

Flora rezerwatu przyrody Biała Woda

Na terenie rezerwatu nie ma pierwotnej puszczy – las przez wieki był karczowany, a pozyskaną ziemię przeznaczano na użytki rolne pod siew i pastwiska dla owiec. Dzisiaj rośnie tu las półnaturalny mieszany z rzadkimi gatunkami drzew. Można spotkać tu piękne okazy:

• buczyny karpackiej;
• świerka;
• jaworu;
• wierzby siwej i kruchej;
• jesionu wyniosłego;
• sosny zwyczajnej;
• modrzewia europejskiego;
• olchy;
• brzozy;
• wiązu.

Na skałach liczne zbiorowiska roślin kserotermicznych oraz rozmaitych naskalnych formacji. Żyzne ziemie są doskonałym podłożem dla bujnej roślinności łąkowej.

W rezerwacie przyrody Biała Woda można znaleźć między innymi okazy z gatunku:

• dziewięćsił bezłodygowy;
• sesleria skalna;
• stokrotnica górska;
• przytulia;
• zerwa;
• ostrzeń;
• jastrzębiec sabaudzki;
• zimowit jesienny.

W wielu miejscach na stokach rosną okazałe jałowce z gatunków lubiących podłoże wapienne.

Rezerwat Biała Woda – informacje praktyczne

Rezerwat Biała Woda dostępny jest przez cały rok.

Warto organizować tu spacery z całą rodziną – nawet najmniej wytrzymali i sprawni poradzą sobie na szlaku.

W rezerwacie jest wiele miejsc do odpoczynku – ławki, stoły, miejsca na piknik.

Miłośnicy zimowych widoków bez problemów mogą spacerować po rezerwacie Biała Woda zimą – nie ma tu żadnych niebezpieczeństw związanych z lawinami, a do przejścia szlaku wystarczą odpowiednie antypoślizgowe buty.

Na końcu rezerwatu przyrody znajduje się bacówka, w której są organizowane pokazy produkcji oscypków. Tu można również degustować oraz zakupić gotowe wyroby.

Rezerwat Biała Woda - cennik

W sezonie wejście do rezerwatu jest biletowane – cena 1,5 PLN.

Rezerwat przyrody Biała Woda – podsumowanie

Okolice Białej Wody od kilku lat cieszą się zainteresowaniem osób szukających nowego miejsca na osiedlenie się z dala od gwaru miejskiego.

Nie wszyscy wiedzą, że działająca w Jaworkach przystań artystyczna „Muzyczna Owczarnia” jest już lokalem kultowym, a we wsi od kilku lat swój dom posiada światowej sławy muzyk Nigel Kennedy. Swoje mieszkania mają tu również Jaroslaw Śmietana i Bernard Maseli wirtuoz gry na KAT.