Zabytki Pienin

O tym miejscu mówi się, że to duma narodowa Słowaków. Zabytkowy kompleks zamkowy w miejscowości Żehra oraz niezwykłej urody zabudowa położonego opodal wzgórza Spiskiej Kapituły przyciągają tysiące miłośników historii, architektury, krajobrazów. Będąc na wakacjach w Małopolsce warto zaplanować wycieczkę do tego niezwykłego miejsca.

Spiska Kapituła i Hrad – położenie

Zamek Spiski (Spišský Hrad) wzniesiono na wzgórzu górującym nad Kotliną Spiską. Wysokość całego wzgórza wynosi 634 m np.pm.; zamek stoi na wapiennej skale mierzącej około 200 m wysokości.

Położenie zamku przemyślane było wprost genialnie: niedostępny i łatwy do obrony pozwalał nie tylko odpierać ataki wrogów, ale także kontrolować spory odcinek szlaku handlowego łączącego Północ i Południe kontynentu.

Zamek Spiski (Spišský Hrad), Spiska Kapituła (Spišská Kapitula) – dojazd

Wybierając się na spotkanie z największą dumą Słowaków – zamek Spiski i Spiska Kapituła (Spišská Kapitula) są na liście dziedzictwa światowego UNESCO, należy wpisać do nawigacji adres: Spišský Hrad, 053 61 Żehra, Słowacja. Żehra, to niewielka miejscowość położona niedaleko Lewoczy.

Dojazd do Spiskiego Zamku i Kapituły ze Szczawnicy zajmie około dwóch godzin (130 km). Najpierw przyjmujemy kierunek zachód na drogę wojewódzką 969 na Krościenko, Łopuszną. W Łopusznej skręt na południe i dalej tą samą trasą do Czarnej Góry, gdzie jest wjazd na DK 49. Na Słowację wjeżdżamy przejściem w Jurgowie i dalej trasą 66 podążamy na południe. Na obwodnicy Popradu kierujemy się na E50 i trasą szybkiego ruchu. Jedziemy nią 42 km; po lewej stronie zostawiamy Lewoczę i w Spiskim Podhradie skręcamy do zamku (1,5 km).

Z Nowego Sącza niecałe 100 km optymalnie można przejechać w czasie 1 h 48 min. Do przejścia w Piwnicznej jedziemy DK 87 i dalej na południe słowacką 68 do Plavnicy, gdzie zjeżdżamy na drogę 3171 kierunek na południe na miejscowość Torysa. Tam skręcamy w prawo na drogę 3193 do Brezovicy, gdzie przed rzeką Torysa jest skręt w lewo na trasę 3216. Przejeżdżamy most i podążamy na południe do Żehry. W Spiskim Podhradie skręt w prawo do zamku.

Turyści jadący z Krakowa muszą pokonać dystans 190 km (2 h50 min.). Najpierw kierunek południe na Zakopiankę (DK 47). W Nowym Targu zjazd na DK 49 wiodącą do granicy (przejście Jurgów). Na terenie Słowacji jedziemy najpierw trasą 66 na Poprad – na obwodnicy miasta wjeżdżamy na E50 i kierujemy się na wschód do Żehry. W Spiskim Podgrodziu skręt w lewo – do zamku są dwie minuty jazdy. W drodze powrotnej zamiast jechać do Porpadu trasą szybkiego ruchu można wybrać drogę 18 i zwiedzić piękną Lewoczę.

Zamek Spiski (Spišský Hrad), Spiska Kapituła (Spišská Kapitula)  – parkingi

Przy zamku Spiskim jest duży, bezpłatny parking. Bez problemów można także zaparkować przy Spiskiej Kapitule. Jeśli mamy więcej czasu, warto zatrzymać się w centrum Żehry – małe urokliwe miasteczko ma kilka zabytków i bardzo dobrych punktów gastronomicznych. Tu w miasteczku też nie ma problemów z nieodpłatnym parkowaniem.

Spiski Hrad – historia zamku

Zamek Spiski jest uznawany za największy kompleks zamkowy w Środkowej Europie. Podziwiając jego elementy składowe rozrzucone na obszarze ponad 4 ha można prześledzić rozwój architektury od wieku XII aż po wiek XVIII.

Ślady osadnictwa odnalezione przez archeologów pochodzą z epoki kamiennej młodszej i późniejszej. Stałe zasiedlenie przypada na okres czas rozwoju kultury Puchowskiej, tj. przełom ery Chrystusowej. Odkryte elementy obwałowania osady, domów zamieszkałych przez chłopów oraz rzemieślników, miejsce kultu świadczą o znacznej roli, jaką miejsce mogło wówczas pełnić. Być może dwa tysiące lat temu było tu centrum administracyjne i religijne Spiszu.

Pierwsza wzmianka w dokumentach pochodzi z roku 1120 – na ten rok datuje się początek historii zamku Spiskiego, która nieprzerwanie trwała do roku 1780, gdy wielki pożar zniszczył budowlę niemal doszczętnie. Zamek Spiski popadł w ruinę, ale nie w zapomnienie. Prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne na szeroką skalę podjęto w roku 1970 i nie zakończono ich do dzisiaj – spora cześć kompleksu zamkowego już jest odbudowana i udostępniona, ale w planach są dalsze rekonstrukcje wzgórza zamkowego. Od 1993 roku zamek jest na liście UNESCO.

Zamek Spiski – trasy i atrakcje dla zwiedzających

Do zamku wchodzimy bramą na dziedziniec środkowy z XIV wieku. Tu znajdują się kasy biletowe.

Z dziedzińca Spiskiego zamku trasa prowadzi do romańskiej bramy, za którą jest najstarsza część twierdzy.

Na zamku górnym turyści przechadzają się po pięknych późnogotyckich tarasach, z których roztacza się widok na panoramę Spiszu. Widać stąd również dziedziniec środkowy oraz młodszy od niego pochodzący z XV wieku dziedziniec dolny. W centrum dziedzińca dolnego jest okrągła warownia, a cała ta część zamku otoczona jest grubymi murami z dwiema wieżami obronnymi.

Z tarasów można także obejrzeć najstarszą cześć zabudowy – pozostałości kamiennej baszty (XII wiek). W części zamku Spiskiego najdalej wysuniętej na północ znajduje się zamek romański z wzorcowymi wyznacznikami tego stylu architektonicznego.

Na zamku górnym warta obejrzenia jest gotycka odrestaurowana kaplica świętej Elżbiety Węgierskiej.

Wielką atrakcją dla zwiedzających jest wieża Niebojsa (Nie bój się). To budowla z kamienia; ma 19 m wysokości, a jej ściany mają grubość 3,5 metra. Była nie do zdobycia – stąd jej nazwa: tu można było schronić się bezpiecznie, gdy inne części zamku już uległy wrogowi. Ze szczytu wieży widać nie tylko Kotlinę Spiską - w pogodny dzień można dojrzeć zarys Tatr.

Pod tarasami urządzono muzeum – jedyne na zamku Spiskim, niewielkie, ale z ciekawymi eksponatami militariów oraz przedmiotów użytkowych. Można tu poznać historię zamku, zobaczyć wyposażenie komnat zamkowych i kuchni.

Dolny zamek, bardzo rozległy, poza pięknymi widokami nie oferuje większych atrakcji.

Spiska Kapituła – historia, atrakcje dla zwiedzających

Znajduje się na wzgórzu leżącym naprzeciw zamku. Do roku 1948  Spiska Kapituła była odrębną miejscowością powstałą wraz z rozwojem budownictwa wokół kościoła datowanego na wiek XII – z tego okresu pochodzą wzmianki pisemne o kościele św. Marcina. Być może kościół istniał tu wcześniej i wraz z osadą położoną na wzgórzu stanowił ważny punkt na mapie ośrodków religijnych Państwa Wielkomorawskiego (początki 833 r., upadek 907 r.).

Wiek XIII to czas rozbudowy - Spiska Kapituła jest wówczas siedzibą opactwa braci benedyktynów i kapituły. Przez kolejne wieki był to ważny ośrodek religijny. Charakter miasta Kapitule Spiskiej nadała przebudowa z wieku XVII. Wszystkie budynki wraz z katedrą zostały otoczone solidnymi murami obronnymi – do miasta prowadziły dwie bramy znajdujące się przy tej samej ulicy – jedynej ulicy, jaka była w miejscowości.

 W Wieku XVIII Spiska Kapituła stała się siedzibą biskupstwa. W miasteczku przy jednej ulicy było 30 domostw zamieszkiwanych przez 250-300 osób (członkowie kapituły oraz służba).

Kościół św. Marcina z dwiema wieżami zbudowano w stylu późnoromańskim. Nawy boczne z przystawkami oraz prezbiterium są w stylu gotyckim. W tymże stylu jest wnętrze kościoła: ołtarze, nagrobki, epitafia, rzeźby, dzwony oraz przedmioty liturgiczne.  Pochodzące z początku XIV wieku freski pokazują sceny religijne oraz wydarzenia historyczne – wśród obrazów jest koronacja króla Karola Roberta, który był mężem polskiej księżniczki Elżbiety Łokietkówny (córka Władysława Łokietka, siostra Kazimierza Wielkiego). Za najcenniejszy zabytek uznawana jest rzeźba kamienna przedstawiająca leżącego białego lwa - Leo albus to najstarsza romańska rzeźba na Słowacji.

Przyległy do katedry pałac biskupi był wielokrotnie rozbudowywany – najstarsze skrzydło datowane jest na wiek XIII.

Domy kanoników i innych duchownych – kanonie są w stylach renesansowym i barokowym.

Budynek seminarium jest w stylu klasycystycznym.

Wielość stylów architektonicznych w Spiskiej Kapitule jest często powodem żartów – według ich autorów Spiska Kapituła jest jak podręcznik do nauki historii sztuki czy historii architektury.

Zamek Spiski i Spiska Kapituła – godziny otwarcia

Zamek:

Od grudnia do marca zamek jest zamknięty.

W sezonie maj – wrzesień pracuje w godz. 900-18.00

W październiku i kwietniu wejścia na zamek w godz. 9.00- 16.00

W listopadzie – 10.00- 15.00

Zamek Spiski i Spiska Kapituła – cennik

Cennik  na zamek (wiosna 2020)

Dorośli – 8 euro

Studenci do 26 lat, seniorzy 60+ - 6 euro

Dzieci 6-18 lat -4 euro

Dzieci 0-4 oraz seniorzy 80+ - bezpłatnie.

Bilet rodzinny (max 4 osoby) – 19 euro.

Kapituła:

Maj -  październik czynne od poniedziałku do soboty w godzinach 10.00-16.00; niedziela – 13.00-16.00.

Listopad – kwiecień otwarte od wtorku do piątku w godz. 11.00-15.00.

Bilet wstępu 2 euro normalny i 1 euro ulgowy.